:: جعفر بن موسی الکاظم علیه السلام ::

چکیده
اهل تسنن به ما ایرادهایی می‌گیرند و می‌خواهند تمام دارایی ما شیعیان را زیر سوال ببرند، آن‌ها با ان‌قلت‌هایی بی‌ریشه و اساس اینگونه بیان می‌کنند که انسان فقط به خداوند توسل کند و توسل به غیر از خدا شرک است و ائمه، پیامبران و امامان، اولیاء و اوصیاء (ع) را مژده محض می‌پندارند و قائلند بر اینکه مرده دیگر نمی‌تواند منفعتی را بسوی خود جلب کند یا ضرری را از خود دفع کند وقتی وهابیت اعتقاد دارند که دست کشیدن و توسل به صاحب قبر و نماز خواندن نزد ایشان حرام است که ما در این نوشتار به بیان عظمت موضوع و صحبت‌هایی که به صورت ریز از ائمه (ع) بیان شده اشاراتی نموده‌ایم تا اهل فن و سخن با خواندن آن‌ها بفهمد آیا صحبت آن‌ها با این همه بیانات موشکافانه ای که از ائمه در مورد موضوع شده صحیح است یا نه؟
 کلید واژه : زیارت، زیارتنامه، زیارتگاه، ضریح، آداب زیارت، ادب

مقدمه
 ارواح طیبه انبیائ، اهل بیت (ع) و صلحا دارای حیات می‌باشند و بلکه اجازه تصرف دارند و استمداد از آن‌ها هیچ اشکالی ندارد و استغاثه 2 صورت دارد :
 1. استغاثه به خالق
2. استغاثه به مخلوق
در استغاثه به خالق عین توحید است زیرا او شایسته کمک طلبیدن است (ایاک نعبد و ایاک نستعین) اما در استغاثه به مخلوق مانند بت‌ها و طاغوت‌ها ضلالت و گمراهی است و هیچ مسلمانی به آن عقیده ندارد و خداوند در آیات فراوان آن‌ها را پست و ضعیف و ناتوان می شمارد. اگر استغاثه به مخلوقی باشد که دارای شرف و فضیلت است و شرافت و عظمت را خداوند بزرگ به او بخشیده است مانند ذات مقدس پیامبران، اولیاء و ائمه علیهم السلام که محبوب پیشگاه خداوند و دارای وجاهت و قرب می‌باشند این استغاثه در صورتی که در عرض خداوند و به صورت مستقل قرار داده نشود هیچ اشکالی ندارد و روایات زیادی وجود دارد که آن‌ها دارای کرامت و مقام والا هستند و در قبورشان زنده‌اند و نماز می‌خوانند و به وسیله آنان زمین پا برجاست و به وسیله آنان باران می‌بارد و مردم برای رفع حاجت‌های خود به آنان مراجعه می‌کنند و آنان از عذاب خدا در امان می‌باشند.
 ما نیزدر این تحقیق بیان وظایفی برای زائرین قبور این بزرگواران بیان می نمائیم تا باعث قرب ما به درگاه حضرت حق و شفاعت کنندگانی برای قیامت ما باشد، از جمله این وظایف :
 1. اهمیت زیارت این بزرگواران
2. حقیقت زیارت
3. زمان‌هایی که برای زیارت سفارش شده
و...
 زیارت یعنی حضور زائر نزد زیارت شده
 وقتی زائر قصد زیارت می‌کند ملائکه از طرف اهل البیت به وطن او می‌آیند و او را همراهی می‌کنند و بعد از بازگشت هم همراه او می‌آیند و به منزل می‌رسانند و باز می‌گردند و به آن‌ها دستور داده می‌شود که در حرم بمانند و از طرف آن زائر به عبادت بپردازند.
 حرم اهل البیت بوی وطن می‌دهد و زائر در آن احساس راحتی می‌کند لذا بعد از زیارت روح احساس آسایش می‌کند و خوابش می‌گیرد یعنی در اصل خود امام او را خوابانده تا خستگی راه از بدنش بیرون رود و برای ملاقات و گفتگو با امام آمادگی پیدا کند. در برزخ هم ما می‌خوابیم و تا خستگی‌مان بر طرف شود و برای وارد شدن به بهشت آماده باشیم چون در بهشت خواب وجود ندارد.
 وقتی به حرم ائمه (ع) داخل شوی بگو: (رب ادخلنی مدخل صدق و اخرجنی مخرج صدق) خدایا کاری کن با صدق پیش این آقا بروم و از پیش ایشان هم با صدق پیش شما بیایم.
 وقتی داخل حرم می‌شوید زود داخل نشوید و دم در توقف کنید و اذن دخول بگیرید تا رغبت‌تان طلوع کند و قطره اشکی جاری شود اول دل را جلو بفرستید، اشک نشانة دخول و اجازه ورود است سلام کنید، زیارت‌نامه طولانی نخوانید تا از محضر امام غافل شوید احترام زائران و خدام را نگه دارید و هر کس چیزی به شما گفت آن را از جانب امام بدانی ادب کنید و بپذیرید و بدانید صدای همهمه‌ای که بالای سر هر زائر به گوش می‌رسد صدای ملائکه را همراه دارد.
 در حرم سرت را پایین بینداز و خوب گوش کن که همه سلام می‌گویند چون (الا قیلاً سلاماً و سلاما) هیچ سخنی جز گفتن سلام، سلام نمی‌شنوند پس نباید چیز دیگری بشنوی
 جمله‌هایی که در حرم ائمه (ع) گیرت می‌آید حفظ کن و روی آن‌ها کار کن.
 در حرم به زائران خدمت کن چون هر خدمت ممکن است کار هفتاد سال عبادت را بکند.
 (زُر فانصرف: زیارت کن و بازگرد و هر وقت یک ولی خدا را هم ملاقات می‌کنی و او را ببین و زود برگرد چون ممکن است بمانی و غافل شوی و طوری عمل کنی که اهانت آمیز باشد)
 اگر رفیقی پیدا کردید یا یکی از رفقای خود را دیدید بدانید که خود حضرت او را به استقبال شما فرستاده است.
 وقتی به زیارت مشرف می‌شوید با خلق باز و دل راضی و خشنود از خدا وارد حرم شوید.
 هر وقت از خدا راضی شدی حضرت رضا (ع) را زیارت کرده ای و اگر امام رضا (ع) را زیارت کنی، از خدا راضی می‌شوی.
 اهل بیت، اهل بیت خدا هستند. شیعیان، اهل بیت محمد و ال محمد (ص) هستند. اهل بیت روحشان نزد خداست و بدنشان در دلهای شیعیان است.
 در روایت داریم پیکر ائمه (ع) 3 روز بیشتر در قبر باقی نمی‌ماند و بعد از 3 روز به روحشان ملحق می‌شود و آمده است که روح شیعیان از جنس بدن ائمه (ع) است. پس قبر حقیقی ائمه (ع) در درون قلب دوستان آن‌هاست (قبورنا فی قلوب فی والانا، قبورنا قلوب شیعتنا) پس ما که به زیارت می‌رویم قبر امام را همراه خود به داخل حرم می‌بریم پس سایر زائران هم بی بهره نمی‌مانند و ما شب‌ها هم در اطراف حرم رو به حرم که می‌خوابیم و سینه‌هایمان رو به قبر مطهر است پیکر امام را در حرم شکل می‌بخشیم و زائران بی بهره نمی‌مانند.
 قبره فی قلب من والاه: قبر امام حسین (ع) در دل محبان اوست. جسد پیامبر و ائمه (ع) بیش از 3 روز در قبر نمی‌ماند قبر حقیقی آن‌ها دل مومنان است. جسد آن‌ها روح ماست. در زیارت جامعه کبیره است که اجساد کم فی الاجساد.
 برای زیارت حرم امام حسین (ع) : تنها برو و وقتی مشرف شدی حواست به دیگران نباشد بلکه به خود حضرت باشد، ابتدا که در نهر حسینی (نزدیک مرقد ابوالفضل و از فرات است و آبش گل آلود است و تربت مخلوط دارد و آبش هنگام حرکت ناله می‌کند) غسل زیارت کن و بدون صحبت با کسی و آهسته رو به حرم برو و ملائکه نور روی سرت می‌ریزند، وقتی به حرم رسیدی بالای کفش داری حرم زیارت نامه ای نوشته شده: صلی الله علیک یا ابا عبد اله و صلی الله علیک یا ابا عبد الله و صلی الله علیک یا ابا عبد الله که این خودش یک زیارت نامه‌ی کامل است 3 بار می‌گوید تا دلش آرام بگیرد و وقتی داخل شدی کنار استخوانهای شهدا که دفن شده‌اند مثل اینکه یک دریا زیر پایت گود می‌شود ...
 
روایات در مورد عظمت زیارت اهل قبور
 
 امام صادق (ع) فرمودند: هر گاه بخواهی امیر المومنان (ع) را زیارت کنی بدان که تو زائر استخوانهای آدم، بدن نوح و پیکر علی ابن ابی طالب (ع) هستی.
 امام رضا (ع) فرمودند: برتری و فضیلت قبر امیر المومنان بر زیارت قبر حسین (ع) همچون برتری و فضیلت خود امیر المومنان بر حسین است.
 امام صادق (ع) : رسول خدا فرمود: میان قبرمن و منبر من باغی از باغهای بهشت است و منبر من بر فراز آبراهه‌ای از آبراهه های بهشت است؛ چون قبر فاطمه (س) میان قبر رسول خدا و منبر اوست و قبر فاطمه باغی از باغ‌های بهشت می‌باشد و یکی از آبراهه‌های بهشت به سوی آن است.
 امام باقر (ع) حسین بن علی هر شامگاه جمعه به زیارت قبر حسن (ع) می‌رفت.
 امام صادق (ع) : هر که تا زنده هست به زیارت قبر حسین نرود، دین و ایمانش ناقص می‌باشد و اگر به بهشت هم برود مقامش در آنجا از همة مومنان پایین‌تر می‌باشد.
 امام حسین (ع) ... می‌فرماید: اگر زائر من بداند که خداوند چه برایش آماده کرده است. شادیش بیش از بی‌تابیش (از رنج سفر) خواهد بود و همانا زائر او پاک از هر گناهی به خانة خود بر می گیردد.
 امام صادق (ع) : هر گاه به زیارت ابا عبدالله رفتی، با دلی غمزده و اندوهناک و غبار گرفته و گرسنه و تشنه و پیکری ژولیده زیارتش کن زیرا او نیز این چنین کشته شد. حوائج خود را از او بخواه و برگرد. در کنار قبر او سکوت اختیار مکن.
 محمد بن مسلم به امام باقر (ع) عرض کرد: اگر به زیارت پدر شما برویم حج کرده‌ایم: فرمود: آری، پرسیدم پس آنچه بر حاجی لازم است بر ما نیز لازم است؟ فرمود: چه چیز؟ عرض کردم: چیزهایی که برای حاجی لازم است. فرمود: لازم است با همسفرت خوش‌رفتار باشی، لازم است کمتر حرف بزنی مگر در خیر و خوبی لازم است یاد خدا بسیار کنی، لازم است جامه‌ات پاک باشد لازم است پیش از رسیدن به حائر غسل کنی، لازم است خاشع باشی و نماز زیاد بخوانی و بر محمد و آل محمد بسیار صلوات فرستی لازم است از برداشتن آنچه مال تو نیست خودداری کنی، لازم است چشمت را از حرام فرو بندی، اگر دیدی یکی از برادران همسفرت توشه‌اش تمام شده است و از سفر باز مانده لازم است به او رسیدگی و کمک مالی کنی، لازم است تقیه را که قوام و استحکام دین تو به آن است رعایت کنی و از ستیزه و جر و بحث و قسم خوردن زیاد و جدال و بحث که در آن سوگند خورده شود دوری کنی پس اگر این‌ها را رعایت کردی حج عمره تو به طور کامل انجام شده است.
 امام رضا (ع) : هرکه مرا در دیار غربت زیارت کند روز قیامت من در سه جا به داد او می‌رسم و از هراس‌ها و سختی‌های آن‌ها نجاتش می‌دهم: در وقتی که نامه‌های اعمال را از راست و چپ پراکنده شوند و در هنگام گذشتن از صراط و در موقع سنجیدن اعمال (میزان).
 امام صادق (ع) : ما را حرمی است و آن قم است. به زودی زنی از فرزندان من به نام فاطمه در آنجا دفن خواهد شد هر که او را زیارت کند، بهشت بر او واجب می‌شود.
 یکی از اهالی ری خدمت امام هادی (ع) مشرف شد. حضرت پرسید: کجا بودی؟ (آن مرد گفت) عرض کردم: به زیارت امام حسین (ع) رفته بودم. حضرت فرمود: بدان که اگر قبر عبدالعظیم در شهر خودتان را زیارت کنی همچون کسی باشی که حسین بن علی (ع) را زیارت کرده باشد.
 امام کاظم (ع) : هر که نتواند قبرهای ما را زیارت کند، قبور برادران صالح ما را زیارت نماید.
 امام علی (ع) : اموات خود را زیارت کنید؛ زیرا آنان از دیدار شما خوشحال می‌شوند؛ انسان باید بعد از آنکه بر سر قبر پدر و مادر خود برایشان دعا کرد حاجت خود را (از خدا) بخواهد.
 امام علی (ع) : در هنگام عبور از گورستان فرمود: سلام و درود از اهل لا اله الا الله بر اهل لا اله الا الله ای اهل لا اله الا الله! کلمة لا اله الا الله را چگونه یافتید؟ ای لا اله الا الله به حق لا اله الا الله هر گویندة لا اله الا الله را بیامرز و ما را با گویندة لا اله الا الله محشور فرما.
 علی (ع) فرمودند: شنیدم که رسول خدا (ص) می‌فرماید: هر که در هنگام عبور از گورستان این جملات را بگوید گناهان پنجاه سالش بخشوده می‌شود. اصحاب عرض کردند: ای رسول خدا! گسی که گناه پنجاه سال نداشته باشد چه؟ فرمودند: گناهان (پنجاه سال) پدر و مادر و برادرانش و عموم مسلمانان بخشوده می‌شود.
 
آداب سفر و مسافرت
 
 پیامبر خدا (ص) : مسافرت بخشی از عذاب است، که انسان در آن از غذا و آب و خواب خود می‌افتد، پس هرگاه فردی از شما به هدف خود از مسافرت دست یافت، زود برگردد.
 پیامبر خدا (ص) : نخست همسفر را انتخاب کن، بعد قدم در راه بگذار.
 امام علی (ع) : پیش از مسافرت، از همسفر جویا شو و پیش از (خرید) خانه، ببین همسایه‌ات کیست.
 امام علی (ع) : بر شما باد، دوشیزه هر چند در خانه مانده باشد و پیمودن راه اصلی هر چند پیچ و خم داشته باشد، و سکونت در شهر هر چند ستم کند.
 امام صادق (ع) : مسافرت خود را با صدقه دادن آغاز کن و هر گاه خواستی بیرون برو؛ زیرا با صدقه دادن سلامت سفرت را می‌خری.
 امام صادق (ع) : لقمان به فرزندش گفت: هر گاه با عده ای همسفر شدی، در کارهای مربوط به خودت و آن‌ها با ایشان زیاد مشورت کن و در روی آنان تبسم زیاد داشته باش، اگر تو را دعوت کردند قبول کن و اگر از تو کمک خواستند کمکشان کن و در 3 چیز آز آنان برتر باش: خاموشی، کثرت نماز و بخشندگی و در مرکب یا دارایی و یا توشه ای که همراه داری اگر در امر حقی از تو شهادت خواستند شهادت بده و اگر از تو مشورت و نظر خواستند، با تمام توان اندیشه‌ات را برای آنان به کار گیر اگر همسفرانت راه افتادند، تو نیز با آنان راه بیفت و اگر دیدی کار می‌کنند، تو نیز با آنان مشغول کار شو، اگر صدقه و قرضی دادندو تو نیز با آنان همراهی کن و از کسی که سنش از تو بیشتر است حرف‌شنوی داشته باش ... هرگاه اتراق کردی پیش از آنکه بنشینی دو رکعت نماز بگذار... و هرگاه کوچ کردی نیز دو رکعت نماز بخوان و آنگاه با سرزمینی که در آن فرو آمده ای خداحافظی کن و بر آن و مردمش درود فرست؛ زیرا هر سرزمینی را ساکنانی از فرشتگان است.
 هر گاه سه نفر همسفر شدند آنکه قرائتش بهتر است اگرچه سنش کمتر باشد باید امامت (نماز) را به عهده گیرد. وقتی امام آن‌ها شد سالارشان نیز هموست.
 امام صادق (ع) : حق مسافر آن است که اگر بیمار شد، برادرانش سه روز برای او اقامت و اتراق کنند.
 پیامبر خدا (ص) : هرگاه یکی از شمابه سفر رفت، در بازگشت حتیب اگر شده یک قطعه سنگ برای خانواده‌اش هدیه و تحفه بیاورد.
 امام صادق (ع) : مردانگی در سفر عبارت است از: ره توشة زیاد و خوب و بخشش آن به همسفرانت و کتمان اسرار آنان بعد از جدا شدن از آن‌ها و زیاد شوخی کردن در غیر آنچه که بر خشم آورد خدای عزوجل را و همچنین ترک بدگویی از همراهان بعد از جدا شدن از آنان.
 امام باقر (ع) :ابوذر رحمه الله در کنار کعبه به پا خاست و گفت: من جُندب بن سَکَن هستم مردم او را در میان گرفتند. ابوذر گفت: اگر یکی از شما بخواهد به سفری رود، توشه‌ای که به کارش آید با خود بر می‌دارد پس آیا نمی‌خواهید برای سفر آخرت توشه‌ای بردارید که به کارتان آید؟ مردی برخاست و گفت: ما را راهنمایی کن. ابوذر گفت: یک روز بسیار گرم را برای روز رستاخیز روزه بگیر و برای کارهای بزرگ و دشوار در روز قیامت حجی بگذار و برای وحشت قبر در دل شب تار دو رکعت نماز بخوان. سخن نیکی که بر زبان آری گفتار زشتی که از ان لب فر بندی، یا صدقه‌ای که به بینوایی دهی شاید که تو بینوا را از آن روز دشوار (قیامت) رهایی دهد.
 دنیا را دو درم قرار ده: درمی برای خرجی خانواده‌ات و درمی برای آخرتت. سومین درم زیانبار و بی فایده است پس در پی کسب آن مرو.
 حقیقت زیارت: برقراری ارتباط قلبی با حجت خدا، که واسطه‌ی رساندن فیض و رحمت خداست به بندگانش.
 زیارت به معنای بیعت با رهبران معصوم الهی و زنده نگه داشتن و یا ایثارها و شهادت آن‌هاست. زیارت به معنای اعلام اینکه با شهادات اولیای خدا، نام و یاد هدفشان فراموش نمی‌شود.
زیارتگاه به معنای میعاد گاه عاشضقان راه ولایت؛ و زیارتنامه به معنای اعلام پشتیبانی از خط رهبری معصوم و تنفر از طاغوت و راه اوست.
 حضرت رضا (ع) فرمودند: به تحقیق هر امام عهد و پیمانی بر پیروان و دوستانش دارد و بعضی از ابعاد وفای به عهد و پیمان نسبت به آنان زیارت قبور آنان می‌باشد؛ پس هر کس آنان را باعشق و محبت زیارت کند و آنچه را آنان دوست دارند باور داشته باشد آنان در روز قیامت از پیروانشان شفاعت خواهند نمود.
 
زیارت پیامبر اکرم (ص) از حج مستحبی برتر است.
 
 زیارت امیر المومنین (ع) از عمره و حج مستحبی و از زیارت حضرت سید الشهداء (ع) برتر است.
 زیارت حضرت سید الشهداء (ع) از عمره و حج مستحبی برتر است و اگر بین آن دو مخیر شود مستحب است زیارت آن حضرت را اختیار نماید.
 حضرت صادق (ع) فرمودند: اگر کسی از شماها تمام عمرش را حج بگذارد و در بعضی روایات هزار حج انجام دهد- ولی امام حسین (ع) را زیارت نکرد باشد هر آینه ترک کرده است حق از حقوق و رسول خدا (ص) را چه آنکه حق امام حسین (ع) فریضه‌ی الهی بر هر مسلمانی است.
 در روایت وارد شده است که هر کس زیارت امام حسین (ع) را ترک کند و حال آنکه قدرت بر انجام آن داشته باشد به تحقیق عاق پیامبر و اهل بیت شده است و امری را که از ناحیه‌ی خداوند به او شده سبک شمرده است.
 امام باقر (ع) می‌فرماید : هر کس از شیعیان ما به زیارت امام حسین (ع) نرفته باشد (با اینکه مکان رفتن برایش فراهم بوده) از نظر ایمانی و دینی ناقص خواهد بود و اگر بهشت هم برود کمترین جایگاه را در بهشت خواهد داشت.
 حضرت صادق (ع) می‌فرماید: هر کس تا پایان عمرش زیارت امام حسین (ع) نرود (درحالی که امکان رفتن داشته باشد) و گمان کند از شیعیان ماست (اشتباه کرد) او از شیعیان ما نخواهد بود و اگر به بهشت هم برود جزء یکی از دو دسته مهمان بهشتی‌ها خواهد بود. (در روایت دارد کسی که بدون عذر، نماز عصرش را از اول وقت تاخیر بیندازد اگر بهشت هم برود جا و مکان و امکاناتی ندارد یعنی باید بهشتی‌ها مهمانش کنند و همیشه سربار دیگران است این‌ها هم یک دسته از دو دسته مهمان‌های بهشتی هستند)
 
آثار زیارت
 
 آثار زیارت به دو دسته تقسیم می‌شود: 1- آثار عام زیارت معصومین (ع) 2- آثار خاص زیارت بعضی از معصومین (ع)
 
اثار زیارت معصومین(ع)
 
 الف امداد معصومین (ع) در آخرت و دستیابی به سعادت ابدی؛ امام صادق (ع) به نقل از پدر و جد بزرگوارش می‌فرماید: رسول خدا (ص) به علی (ع) فرمود: ای ابالحسن! خداوند قبر تو و قبرهای فرزندان تو را بقعه‌هایی از بقاع بهشت و عرصه‌هایی از عرصات جنت قرار داده است و... ای علی اینان هستند که مخصوص به شفاعت من می‌باشند و وارد بر حوض من می‌گردند و همینان هستند که فردا زائران و همسایگان من در بهشت خواهند بود... ثواب زیارت قبرشان، برابری با ثواب هفتاد حج بعد از حج واجب (حجه الاسلام) می‌نماید و هنگام بازگشت از زیارت شما، چنان از آلودگی گناهان بیرون می‌رود که مانند روز ولادت از مادر، طاهر از معاصی می‌گردد... (1)
 ب بخشش بعضی از گناهان و یا توفیق پاک شدن.
 ج توفیق پاک زیستن در آینده و منحرف نشدن. پس طبق دعای «عالیه المضامین» که بعد از زیارت معصومین (ع) خوانده می‌شود یک نوع شارژ کردن باتری وجود و بنزین گیری کردن معنوی است.
 د زیارت ملاک شناخت است.
 ه زیارت وسیلة رسیدن به آمال و آرزوها است.
 
آثار خاص زیارت معصومین(ع)
 
 
الف زیارت امیر المومنین(ع)
 
 حضرت صادق (ع) می‌فرماید: هر کس امیر المومنین (ع) را پیاده زیارت کند خداوند به هر گامش یک حج و یک عمره [ی مستحبی] برایش می‌نویسد و اگر در برگشت هم پیاده از زیارت برگردد خداوند به هر گامی دو حج و دو عمره برایش می‌نویسد.
 
ب زیارت امام حسین(ع)
 
 امام صادق (ع) می‌فرماید به تحقیق نزد قبر [امام] حسین (ع) چهار هزار ملائکه هستند در حالی که ژولیده مو و غبار آلود می‌باشند و تا روز قیامت بر امام حسین (ع) گریانند، رئیسی دارند به نام «منصور» پس هیچ زیارت کننده ای آن حضرت را زیارت نمی‌کند مگر آن که به استقبالش می‌روند و هیچ زیارت کننده ای با آن حضرت وداع نمی‌کند مگر آنکه او را مشایعت نمی‌کنند و مریض نمی‌شوند مگر آنکه از او عیادت می‌کنند و در [کربلا] نمی‌میرد مگر آنکه بر بدن او نماز می‌خوانند و بعد از مردنش استغفار می‌کنند. (2)
 حضرت صادق (ع) فرمودند: خداوند هفتاد هزار ملائکه را بر قبر حسین بن علی (ع) مامور نموده که در نزد او عبادت نمایند و هر نماز آنان برابر هزار نماز انسان‌هاست و ثواب و پاداش نماز آنان برای زیارت کنندگان قبر حسین بن علی (ع) است. (3)
 حضرت صادق (ع) می‌فرمایند: زیارت کننده [امام] حسین (ع) روز قیامت نسبت به صد نفر از کسانی که باید جهنم بروند و در دنیا جزء اسراف کنندگان بوده‌اند شفاعت می‌کند. (4)
 عبد الله بن زراره می‌گوید از حضرت صادق (ع) شنیدم که می‌فرمودند: به تحقیق زیارت‌کنندگان حسین بن علی (ع) روز قیامت بر دیگران برتری دارند؛ عرض کردم برتری آن در چیست؟ حضرت فرمودند: چهل سال جلو تر وارد بهشت می‌شوند در حالی که دیگران در قیامت مشغول حسابرسی هستند. (5)
 
ج زیارت امام صادق(ع)
 
 حضرت صادق (ع) می‌فرماید: هر کس مرا زیارت کند وسیله‌ی مغفرت گناهانش فراهم شده و دست خالی از دنیا نمی‌رود. (6)
 
د زیارت علی بن موسی الرضا(ع)
 
 محمد بن سلیمان می‌گوید: از حضرت جواد الائمه (ع) سوال کردم که شخصی حج واجب انجام داده و بعد از آن موفق به انجام عمره شده و سپس مدینه رفته و پیامبر را زیارت نموده و سپس به زیارت پدرتان امیر المومنین (ع) با معرفت به حق آن بزرگوار مشرف شده با این اعتقاد که ایشان حجت خداوند و راه رسیدن به خداوند می‌باشند سپس [کربلا مشرف شده] و امام حسین (ع) را زیارت کرده است و سپس بغداد رفته و حضرت موسی بن جعفر (ع) را زیارت کرده و به وطنش برگشته است وقتی زمان حج شد امکانات رفتن حج برایش فراهم شده است آیا بهتر است که مانند سال قبل حج برود یا به خراسان برود و پدر بزرگوارتان علی بن موسی الرضا (ع) را زیارت کند؟ حضرت فرمودند: به خراسان برود و پدرم را زیارت کند برتر است؛ ولی این کار را در ماه رجب انجام دهد. (7)
 ابن مهزیار می‌گوید به امام جواد (ع) عرض کردم: فدایتان شوم آیا زیارت حضرت رضا (ع) برتر است یا زیارت ابا عبد الله الحسین؟ حضرت فرمودند: زیارت پدرم برتر است و علتش آن است که حضرت ابا عبد الله الحسین (ع) را همه زیارت می‌کنند ولی پدرم را جز خواص از شیعه زیارت نمی‌کنند. (8)
 مرحوم علامه مجلسی در توضیح این روایت چند احتمال بیان کرده‌اند:
الف این مسئله مربوط به زمانی بوده است که تنها شیعیانی امام رضا (ع) را زیارت می‌کردند که فضیلت زیارت برایشان روشن بوده است و بدین جهت زیارت کنندگان حضرت کم بوده‌اند و الن هم هر کدام از امامان که زیارت کننده کمی داشته باشند زیارت آن امام برتر است و در نتیجه «من» در من الشیعه، تبعیضیه است.
 ب شاید منظور این بوده است که غیر از شیعه نیز امام حسین (ع) را زیارت می‌کنند ولی امام رضا (ع) را فقط شیعه زیارت می‌کند و در نتیجه «من» بیانیه می‌باشد.
 ج شاید منظور این باشد که همه شیعیان، امام رضا (ع) را زیارت نمی‌کنند بلکه فقط شیعیانی که امامت حضرت را قبول دارند دوازده امامی هستند ولی امام حسین (ع) را همه شیعیان زیارت می‌کنند و هرکس خودش را به امام رضا (ع) رسانده دوازده امامی شده است. (9)
 حضرت موسی ابن جعفر (ع) می‌فرماید: هرگاه قیامت واقع شود چهار نفر از گذشتگان و چهار نفر از این امت بر عرش خداوند قرار می‌گیرند، اما چهار نفر گذشتگان عبارتند از: محمد و علی و حسن و حسین (ع) سپس وسیله‌ی سنجش را می‌آورند و در نتیجه زیارت کنندگان قبرهای امامان معصوم (ع) همراه ماها در عرش قرار می‌گیرند آگاه باشید برترین آن‌ها از جهت درجه و مقام و نزدیک‌ترین آنان از نظر عطا و بخشش زیارت کنندگان قبر پسرم علی هستند. (10)
 حضرت رضا (ع) می‌فرماید: هرکس با وجود دوری منزلم مرا زیارت کند روز قیامت در سه محل به بازدید او می‌روم [آنجای که نیاز به کمک دارد تا او را از هراس‌های ان رهایی دهم] : هنگامی که نامه های اعمال به طف چپ و راست پراکنده می‌شود، و در نزد صراط و در نزد میزان. (11)
 
برخی از اوقات سفارش شده است برای زیارت معصومین (ع)
 
 
الف زیارت امیرالمومنین (ع)
 
 1- روز عید غدیر که برای آن، زیارت مخصوص وارد شده است
2- روز ولادت پیامبر اکرم (ص) (هفدهم ربیع الاول) که برای آن هم زیارت مخصوص وارد شده است.
 3- روز مبعث پیامبر (بیست و هفتم رجب) که زیارت مخصوص وارد شده است.
 4- روز شهادت آن حضرت (بیست و یکم ماه مبارک رمضان)

ب زیارت حضرت سید الشهداء
 
 1- روز عاشورا
 2- روز اربعین(بیستم ماه صفر)
 3- اول ماه رجب
4- نمیه ماه رجب
 5- نیمه ماه شعبان و برترین اوقات زیارت آن حضرت نیمه ماه رجب و نیمه ماه شعبان است.
 6- شب نیمه شعبان
 7- روز ولادت حضرت که سوم یا پنجم شعبان نقل شده است. در تمام ماه مبارک رمضان به خصوص شبهای اول و وسط و آخر شب قدر.
 8- شب عید فطر.
 9- شب عرفه.
 10- روز عید قربان.
 11- هر شب و روز جمعه. (12)
 
ج زیارت امام رضا(ع)
 
 روز بیست و سوم ذی القعده به قولی شهادت آن حضرت واقع شده است و زیارت آن حضرت از نزدیک و دور سنت است.
 
ادب و آداب عام زیارت
 
 1- طهارت از حدث اکبر
 توقف شخص جنب و زن حائض در مسجد الحرام و مسجد النبی (ص) و حرم معصومین (ع) حرام است و اما اگر از یک در داخل و از در دیگر خارج شود در مسجد الحرام و مسجد النبی حرام است و در حرم امامان معصوم مورد اختلاف است بعضی از فقها فرموده‌اند: احتیاط واجب برای آنان نرفتن در حرم امامان معصوم (ع) است اگر چه از یک در وارد و از در دیگر خارج شود.
 سوال: آیا داخل شدن حائض و جنب در رواق‌ها و قسمت‌های متصل به حرم امام رضا (ع) جایز است؟
جواب: اگر مسجد نباشد مانعی ندارد.
 سوال: آیا داخل شدن زن حائض به رواق‌های اطراف ضریح مطهر امام رضا (ع) اشکال دارد گرچه قبر را ببیند و به ضریح نزدیک باشد؟
 جواب: مانعی ندارد ولی وارد حرم نشود.
 تذکر: بعضی از فقها بر احتیاط واجب رواق‌ها را هم ملحق به حرم‌های مطهر نموده‌اند.
 سوال: ایا زن حائض غیر از حرم ائمه‌ی اطهار (ع) می‌تواند به حرم امام زاده‌ها برود یا نه؟
جواب: اگر موجب هتک نباشد اشکال ندارد.
 2- غسل زیارت و یا حداقل با وضو بودن
 غسل برای زیارت همه‌ی معصومین (ع) [پیامبر اکرم (ص) و تمامی امامان معصوم (ع)] مستحب است و آنچه در روایت آمده است که زیارت امام حسین (ع) غسل ندارد و معنای آن یا نفی وجوب غسل است که غسلش واجب نیست و یا نفی شرطیت غسل برای زیارت است که تصور نشود شرط زیارت این است که با غسل باشد وگرنه زیارت نیست البته برای زیارت هر امامی غسلی جداگانه مستحب است اگر چه اثر غسل امام قبل هم باشد [بنابراین برای زیارت کاظمین و سامرا هر کدام رو غسل زیارت مستحب است]
قال الصادق (ع) : «الغسل عند لقاد کل امام» حضرت صادق (ع) می‌فرماید: هنگام ملاقات کردن هر امامی غسل کردن سنت است.
 م. کسی که غسل جنابت کرده، نباید برای نماز وضو بگیرد، ولی با غسل‌های دیگر بدون وضو آیا می‌شود نماز خواند یا نه؟ مورد اختلاف است بیشتر فقها فرموده‌اند: باید وضو هم بگیرد و اما کسی که نمی‌تواند غسل کند مستحب است با وضو باشد.
 3- پوشیدن تمیزترین لباس‌ها
 4- خود را خوشبو و معطر نمودن مگر در زیارت سید الشهداء (ع)
 5- زیارت را به قصد تقرب به پروردگار انجام دادن (اخلاص) و این شرط قبولی زیارت است.
 6- معرفت زائر نسبت به کسی که قصد زیارت او را دارد که او معصوم است، اطاعتش بر من واجب و لازم است و در راه اعتلای حق به شهادت رسیده است و این نیز شرط قبولی زیارت است.
 7- مسیر زیارت را پیاده پیمودن
 8- پای برهنه به سوی قبر رفتن و مراد از آن یعنی بدون کفش راه رفتن نه اینکه بدون جوراب باشد. در سیره و روش عملی حضرا علی (ع) نقل شده است که در پنج مورد با پای برهنه [بدون کفش] راه می‌رفتند و کفش‌هایشان را به دست چپ گرفته و می‌فرمودند: این‌ها مکان‌های خدایی است پس دوست دارم که در آن‌ها پای برهنه باشم : روز عید فطر [برای شرکت در نماز عید] روز عید قربان\ برای شرکت در نماز عید روز جمعه\ برای شرکت در نماز جمعه برای عیادت مریض و در تشییع جنازه.
 9- کوچک برداشتن گام‌ها.
 10- با خشوع باشد یعنی در مسیر راه تا حرم مطهر متوجه آن معصوم (ع) باشد.
 11- برگرفتن چشم از آنچه حواس را پرت می‌کند.
 12- در خال رفتن به سوی حرم مطهر زبان زائر معطر به ذکر خداوند و صلوات بر محمد و آل محمد (ص) باشد.
 13- با خضوع راه رفتن؛ یعنی متواضعانه راه برود نه با حالت تکبر.
 14- با وقار حرکت کردن.
 15- وقتی به در حرم رسید بایستد و شهادتین بگوید
 16- وقتی به در حرم بایستد و اجازه ورود به حرم بگیرد. نشانه و علامت اذن دادن برای وارد شدن به حرم مطهر چیست؟ آیت الله ما مقافی فرموده‌اند: علامتش این است که زائر در قلبش حالت انکسار، رقت و تحولی احساس نماید سپس ایشان فرموده‌اند: یکی از چند چیز در پیدایش این حالت موثر است:
الف توجه به مقام صاحب مقام [که او خلیفه الله است و ... ]
 ب توجه به اینکه آن‌ها چقدر شیعیان، دوستان و به عبارت من زوارشان را دوست دارند.
 ج توجه به آلودگی‌های خویشتن که چقدر درباره‌ی آنان تقصیر و کوتاهی داشته است.
 17- بعد از اذن گرفتن، بوسیدن عقبه‌ی مقدمه. چ
 18- سجده شکر انجام دادن برای این نعمت بزرگ.
 19- با پای راست وارد حرم شدن و با پای چپ خارج شدن.
 20- بوسیدن زمین در جلو قبر امام (ع) به جهت تعظیم او که این از آداب زیارت امام در زمان زنده بودن و بعد از شهادت اوست. (13)
 21- هر چه می‌تواند شخص زائر خود را به ضریح نزدیک کند [به شرطی که مزاحمتی برای زوار نباشد] بجز ضریح امام هادی (ع) که وقتی پشت به قبله و رو به امام (ع) می‌ایستد به مقدار یک ذراع [تقریباً نیم متر] با بیشتر فاصله بگیرد؛ زیرا قبر مبارک آن حضرت به این اندازه از ضریح خارج قار گرفته است و وقتی شخض زائر از این زاویه نزدیک می‌شود روی قبر امام می ایستدو ایستادن روی قبر امام (ع) حرام است.
 22- بوسیدن ضریح مطهر و همچنین گذاردن گونه‌ها بر آن
23- یک مرتبه دور ضریح مطهر گشتن و بوسیدن چهار گوشه‌ی ضریح که از آداب است؛ ولی هفت مرتبه گشتن به عنوان طواف چنانکه صوفیه نسبت به قبور بزرگانشان انجام می‌دهند و بدعت و حرام است و اما دور قبر غیر از اهل البیت (ع) گشتن حتی اگر یک مرتبه باشد مکروه است. البته گشتن دور ضریح دو امام معصوم مشکلی دارد که بیان می‌کنم:
 اول: ضریح مبارک حضرت امیر المومنین (ع) زیرا اخباری داریم که سر مبارک امام حسین (ع) قسمت بالا سر امیر المونین (ع) دفن شده و از ضریح حضرت بیرون است که اگر چنین باشد گذشتن بر روی آن اهانت و حرام است و لکن چون محل آن دقیقاً معلوم نیست احتیاط آن است که از قسمت بالای سر امیر المومنین (ع) عبور نشود.
 دوم: ضریح مبارک حضرت سید الشهداء (ع) زیرا شهدای کربالا پایین پای علی اکبر (ع) دفن شده‌اند و وقتی زائر دور می‌زند از قسمت پایین پا روی قبر شهدای کربالا قدم می‌گذارد و این اهانت به آن‌هاست و اما ضریحی که برای قبور شهدای کربلا نصب شده و جدای از قبور آن‌هاست و معمولاً افراد روی قبر شهدای کربلا می استند و آن‌ها را زیارت می‌کنند.
 24- زیارت را ایستاده انجام دادن و اگر کسی عذری دارد و نمی‌تواند بایستد برای نشستن باید عذر خواهی کند.
 25- در هنگام خواندن زیارتنامه نسبت به تمامی معصومین (ع) باید طوری بایستد که پشت به قبله و روبروی آن معصوم باشد [مگر زیارتنامه ای باشد که دستور خاص دارد و به طور مثال دستور است که بالای سر یا پایین یا پشت سر خوانده شود] و اما غیر معصومین را باید پشت سرشان رو به قبله ایستاد و زیارت کرد و به جز حضرت ابوالفضل العباس (ع) که مانند معصومین (ع) زیارت می‌شود.
نکته: آنچه متعارف و مشهور است که برای زیارت حضرت آدم و نوح (ع) زائر پشت سر امیر المومنین (ع) می‌ایستد و رو به قبله زیارت می‌کند صحیح نیست و همچنین آنچه بعضی از علما گفته‌اند که بالای سر امیر المومنین (,9 بایستد و آن دو پیغمبر) ع را زیارت کند صحیح نمی‌باشد، زیرا قبله در آن زمان بیت المقدس بوده و آنان به طرف بیت المقدس دفن شده‌اند و اگر بخواهد رو به روی آنان بایستد که به آداب زیارت عمل کرده باشد باید مقابل جنوب غربی حرم بایستد که پشت به بیت المقدس واقع شده باشد.
 26- قبل از شروع در خواندن زیارت نامه سه یا ده یا سی و یا چهل و یا صد تکبیر گفتن و در بیشتر زیارت‌هایی که وارد شده این مقدار تکبیر آمده است و در زیارتی هم که وارد نشده بهتر است که به قصد قربت مطلقه سه مرتبه یا ده مرتبه تکبیر گفته شود. حضرت باقر (ع) می‌فرماید: امام را که دیدید تکبیر بگوید و به تحقیق این تکبیر در قیامت در میزان عملش به صورت سنگی ظاهر می‌شود که از هفت آسمان و زمین‌ها و آنچه در آن‌هاست سنگین‌تر است و هرکس نزد امام تکبیر بگوید و بعد از آن بگوید «لا اله الا الله وحده لا شریک له» خداوند برترین خشنودی را برایش بنویسد و هرکس خداوند برترین خشنودی را برایش بنویسد لازم است که میان او و میان ابراهیم (ع) و محمد (ص) و پیامبران در خانه‌ی جلالش جکع نماید.
 27- اگر چه زیارت، حضور در نزد معصوم است و اظهار تسلیم به هر زبانی باشد ولکن در انتخاب متن زیارتنامه بهتر است که از زیارتنامه هایی استفاده شود که از ناحیه خود آن بزرگواران صادر شده است البته باید چیزی بر آن نیفزوده و کم هم ننماید که بعداً درباره برخی از یارت هایی که از معصومین (ع) رسیده بحث خواهیم کرد.
 28- بلند نکردن صدا چه برای زیارت و یا دعا و یا اذان و یا خواندن قرآن باشد علاوه بر اینکه به طور کلی این کار نهی شد است و سبب حواس پرتی زائرین دیگر نیز خواهد شد.
 29- نماز زیارت: از آدابی که در زیارت معصومین (ع) تاکید شده است نماز است و حداقل آن دو رکعت است و بهتر است دو تا دو رکعت یا سه تا دو رکعت خوانده شود و یا چهار تا دو رکعت خوانده شود و بیش از آن به عنوان نماز زیارت وارد نشده است و نماز زیارت فقط برای پیامبر اکرم (ص) و حضرت زهرا (س) و دوازده امام معصوم (ع) و حضرت آدم و نوح (ع) و حضرت ابوالفضل العباس (ع) وارد شده است و برای غیر آن‌ها نماز زیارت نمی‌شود به جا آورد ولی می‌توان نماز هدیه خواند. (14) و اگر برای نماز زیارت کیفیت خاصی بیان شده باید طبق همان خوانده شود وگرنه در مطلق نمازهای زیارت مستحب است در رکعت اول بعد از حمد سورة «یس» و در رکعت دوم بعد از حمد سورة «الرحمن» بخواند بهترین مکان برای نماز زیارت بالای سر معصوم (ع) است اگر چه در همه جای حرم می‌تواند نماز زیارت بخواند به جز جلوتر از مضجع شریف که اگر مایل و مانعی نباشد به فتوای همه فقها اگر هتک و بی احترامی باشد حرام است و به فتوای بعضی علاوه بر حرمت نماز هم باطل است.
 سوال: هنگام زیارت حضرت معصومه (ع) دو رکعت نماز زیارت را به چه عنوان بخواند [چون می‌گوید برای ائمه (ع) وارد شده است]؟
جواب: نماز را به عنوان یک دستور از طرف شرع که در این مورد وارد شده باشد نخواند بلکه نیت کند دو رکعت نماز می‌خوانم قربه الی الله و ثواب آن را هدیه حضرت معصومه (ع) می‌نماید.
 30- دعا کردن بعد از نماز زیارت برای خود و دیگران و اگر به عربی باشد بهتر است البته اگر دعائی از ناحیه معصومین وارد شده است خواندن آن دعا در اولویت است مانند دعای عالیهالمضامین که مرحوم محدث قمی دره فرموده است: دعائی است که با مضامین عالیه که بعد از زیارت هر یک از ائمه (ع) خوانده شود.
 31- خواندن قرآن و هدیه کردن مقداری از ثواب آن به روی صاحب مرقد شریف.
 32- خواندن نماز جعفر طیار (ع)، در روایت مرسله وارد شده است که هرکس امام رضا (ع) یا یکی از امامان معصوم (ع) را زیارت کند و بعد از زیارت نماز جعفر [طیار] را بخواند برایش به هر رکعتی ثواب هزار حج نوشته می‌شود و مانند کسی است که هزار عمره انجام داده است و هزار بنده در راه خدا آزاد کرد و هزار مرتبه در خدمت پیامبر مرسلی به جهاد رفته باشد و برای هر گامی که برداشته ثواب صد حج و صد عمره، آزاد کردن صد بنده در راه خدا می‌باشد و برایش صد حینه نوشته می‌شود و صد گناه و لغزشش پاک می‌گردد.
 33- ابلاغ سلام والدین، فرزندان، بستگان و دوستان و همه کسانی که پیغام برای آن امام داشته‌اند.
 34- هنگامی که زائر زیاد است ایستادن در کنار ضریح را مختصر تا دیگران هم بتوانند از زیارت مرقد شریف بهره مند شوند و همچنین در بالای سر که مکان زیارت است و ...
 35- به کیفیتی زیارت برود که همیشه شوق زیارت برایش بماند.
 36- هنگام جدا شدن از مضجع شریف تا جایی که ضریح را مشاهده می‌کند به حالت قهقری برود و پشت به امام حرکت نکند.
 37- هر گاه از حرم بیرون می‌رود قصد مراجعت داشته باشد و این توفیق را از خداوند سبحان درخواست نماید و همچنین زمانی که می‌خواهد به وطنش برگردد.
 38- احسان و اکرام کردن به خدمت گزاران حرم مطهر و صحن‌ها؛ زیرا احسان و اکرام به آنان به صاحب خانه حرم بر می‌گردد و آنان به کارشان تشویق شده و با دیگری خدمت می‌نمایند و همچنین اگر زائر در بعضی از آنان آلودگی به گناه مشاهده کرد آنان را با محبت امر به معروف و نهی از منکر کند که اصلاح شوند.
 39- کسب اطلاع از زائرین که وضع خوبی ندارند و کمک کردن به آنان و همچنین کمک کردن به نیازمندانی که در اطراف آن امام معصوم (ع) زندگی می‌کنند.
 40- در زیارت آخر مستحب است غسل نموده و زیارت وداع بخواند مرحوم محدث قومی در پنجم از ملحقات مفاتیح فرموده است: در ذکر زیارت وداع که هر یک از ائمه (ع) به آن وداع کرده باشد از جمله آداب زیارت وداع کردن زائر است که در آخر مفاتیح دعای عالیه المضامین ذکر شده است.
 3- ادب آداب مخصوص به زیارت امام حسین (ع)
 1- روزه گرفتن روز چهارشنبه و پنج شنبه و جمعه برای کسی که می‌خواهد به زیارت برود و شب، قبل از مغرب غسل کند و پاک بخوابد و نصف شب نافلة شب را بخواند و بعد از آن به آسمان بنگرد.
 2- اجتناب از معطر ساختن خویش، سرمه کشدن و روغن زدن به بدن و موها.
 3- سعی کند در حال حزن و غبار آلود باشد و از آشامیدن و خوردنی کمتر استفاده کند که حالت تشنگی و گرسنگی داشته باشد.
 4- بر آن بزرگوار مرتب صلوات بفرستد و بر ظالمین و قاتلین او لعن نماید و از کسانی که ظلم بر ایشان را تاسیس کردند و برائت و بیزاری بجوید.
 5- برداشتن توشه‌ی خوب در سفر زیارتتی آن حضرت و بیشتر از نان و ماست و یا شیر استفاده کند با اینکه در سفر های دیگر خوب بودن زاد و توشه مستحب است.
 
کدام زیارتنامه بر تر است؟
 
 1- زیارت جامعه کبیره: از لحاظ سندی علما به خصوص مرحوم مجلسی اول و دوم و... آن را تایید کردند و مورد توجه حضرت ثامن الائمه علی بن موسی الرضا (ع) و حضرت حجت می‌باشد. (9)
 2- زیارت امین الله. (10)
 3- زیارت عاشورا. (11)
 آفاتی که از ارزش زیارت واقعی می‌کاهد:
 1- زیارت با مال حرام و یا مالی که خمس آن داده نشده است.
 2- حج و زیارت با بدهکاری به دیگران.
 3- زیارت و رنجش دیگران.
 4- زیارت و ادعای نادرست که بگویی ما شیعه آن حضرا هستیم ما از محبین و دوستان شما هستیم.
 5- سفرش سفر حرام و معصیت نباشد. د راینجا دو نوع معصیت داریم: 1- گاهی اصل سیر و سفر حرام و معصیت است. 2- گاهی اصل سیر و سفر حرام نیست بلکه هدف از آن، معصیت است یعنی برای کار حرامی سفر کرده است؛ در هر دو صورت باید نمازش را کامل و روزه‌اش را هم بگیرد.
 چند مثال برای نوع اول (اصل سفر حرام است) :
 الف سفر فرزند با نهی پدر و مادر حرام است البته بعضی از فقها مقید کرده‌اند سفر موجب اذیت پدر و مادر می‌شود البته اگر سفر واجبی مانند حج نباشد.
 ب سفر زن بدون اذن و اجازه شوهرالبته بعضی از فقها شرط کرده‌اند که موجب نشوز (نافرمانی و ناسازگاری) گردد مگر سفر واجب باشد مانند سفرحج.
 ج اگر برای اینکه کار واجبی را ترک کند مسافرت نماید نمازش تمام است پس کسی که بدهکار است اگر بتواند بدهی خود را بدهد و طلبکار هم مطالبه کند چنانچه در سفر نتواند بدهی خود را بدهد و مخصوصاً برای فرار از دادن قرض مسافرت نماید باید نماز را تمام بخواند ولی اگر مخصوصاً برای ترک واجب مسافرت نکند باید نماز را شکسته بخواند و احتیاط مستحب آن است که هم شکسته و هم تمام بخواند ولی بعضی از فقها این احتیاط را واجب دانسته‌اند.
 چند مثال برای نوع دوم (سفر برای کار حرامی باشد)
 الف سفر برای کمک به ظلم ظالم باشد و یا اینکه سفرش تقویت ظالم محسوب گردد.
 م. کسی که با ظالم مسافرت کند اگر ناچار باشد یا برای نجات دادن مظلومی با او مسافرت کند نمازش شکسته است.
 م. اگر سفر او حرام نباشد ولی حیوان سواری یا مرکب دیگری را سوار است غصبی باشد نمازش شکسته است [مگر برای فرار از مالک مسافرت کرده باشد که به فتوای بعضی باید تمام بخواند] ولی اگر در زمین غصبی مسافرت کند بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شکسته و هم تمام بخواند.
 م. کسی که سفر او حرام نیست و برای کار حرام هم سفر نمی کنداگر چه در سفر معصیتی انجام دهد مثلاً غیبت کند و یا شراب بخورد باید نمازش را شکسته بخواند.
 ب برای لهو و خوشگذرانی به سفر برود. اگر سفر برای تفریح و خوشگذرانی باشد اشکال ندارد و نماز شکسته است. اگر برای معاش زندگی است اشکال ندارد و نماز شکسته است. اگر برای تجارت است اختلاف است و بعضی از فقها فرمودند بنابراحتیاط جمع بخواند. ولی اگر برای لهو خوشگذرانی است حرام است و نماز تمام است و علتش روایت خاص است.
 ج سفر برای کشتن انسانی که خونش محترم است و همچنین برای سرقت و یا انجام اعمال منلفی و باعفت و یا گرفتن اموال دیگران به ظلم و... باشد.
 م. کسی که سفر معصیت می‌کند حکم شخص حاضر است (غیر مسافر) را دارد یعنی نماز جمعه و نافله های روز و نماز وتیره ساقط نمی‌شود و جایز است روزه مستحبی نیز بگیرد.
 6- در مقدمات سفر زیارتی، طول سفر و بعد از آن گناه انجام ندهد حضرت صادق (ع) [درباره‌ی ادب در سفر زیارت] فرمودند: لازم است نسبت به آنچه نهی شده‌ای ورع بورزی [و توجه داریم تقوی انجام واجبات و ترک محرمات است و اما ورع بالاتر است و آن دوری از شبهات و ترک آن است که مبادا به حرام کشیده شود]
 الف در هنگام تهیه‌ی بلیط و وسیله‌ی نقلیه، مبادا مرتکب مردم آزاری و بد رفتاری، دروغگویی، حق کشی و سوء استفادهه از اموال عمومی شود که هر کدام از این امور می‌تواند سفر مقدس زیارت را از ارزشی واقعی آن دور کند. [شخصی که گوسفندی ذبح می‌کرد و در هر منطل به مومنان می‌داد و حضرت او را منع کردند که یعضی از دوستان دوست دارند کار تو را انجام دهند و توان مالی ندارند و در خودشان احساس حقارت می‌کنند و آن شخص از حضرت معذرت خواهی کرد و طلب مغفرت از خداوند خواست.]
 [شخصی که بین راه مریض شد و دوستش او را رها کرد و رفت در مسجد پیامبر (ص) و امام صادق (ع) برای او پیغام فرستاد که ماندن تو نزد آن بیمار برتر از نماز تو در مسجد پیامبر بود.]
 ب هر گاه زیارت کننده زن است باید کاملاً رعایت حجاب را نموده و از برخورد با نامحرم شدیداً اجتناب نماید.
 ج ایجاد مزاحمت برای زائرین به چیزهایی که جزء زیارت و مقدمات آن نباشد؛ بنابراین در حال خلوت بودن، مشغول شدن به اعمالی غیر از زیارت مانند نماز مستحبی خواندن، تلاوت قرآن، دعا خواندن و ... ضرری ندارد و اما در حال شلوغی که مزاحمت برای زائرین است نشستن در آنجا حکم غصب را دارد.
 د در سفر زیارتی به خصوص در حرم‌های مطهر از سخنان بیهوده و یا مسائل مادی و دنیوی اجتناب شود.
 ه در اوقات نماز واجب به زیارت و اعمال آن پرداخته نشود و به خصوص اگر جماعت است از فیض آن محروم نگردد.
 و در سفر زحمت خود را به دوش دیگران نیندازد.
 ی اگر چیزی از همسفرهایش مشاهده کرد و یا اتفاق بدی برایشان افتاد در برگشت بازگو نکند که این کار گاهی جنبه حرمت پیدا می‌کند. (12)
 نتیجه گیری
از مطالبی که در رابطه با آداب زیارت بیان گردید می‌توان به چند نتیجه دست یافت
الف : همیشه برای افرادی که داراری مقام بلند و والا هستند آداب خاصی وجود دارد حتی در مورد زیارت آن‌ها
ب : برای هر زیارتی آثاری مترتب است که در متن به چند نمونه از آن اشاره کردیم
ج : افرادی هم که خواهان زیارت هستند علاوه بر عمل زیارت که آداب خاصی دارد خود طی مسیر جهت رسیدن به محل زیارت هم آدابی دارد.
 
پی نوشت ها : 
 1. حدیثی در الوافی، ج 2، ابواب الزیاره، ص 196
 2. کامل الزیارات، باب 189، ج 7
 3. کامل الزیارات، باب 42، ج 1
 4. کامل الزیارات، ج 2
 5. کامل الزیارات، باب 53
 6. الوافی، ج 14
 7. مرآه الکمال، ج 3، ص 584؛ الوافی، ج 14، ص 1542؛ الفروع من الکافی، ج 4، ص 584؛ عیون الرضا، ج 2، ص 258، ح 15
 8. بحار الانوار، ج 99، ص 39
 9. تهذیب الاجنار، الوافی، بحار الانوار، جامع احادیث
 10. در بحار الانوار، ج 97، ص 269
 11. بحار الانوار، ج 98، ص 300
 12. عروه الوثقی، بحار الانوار، ج 73، ص 266
 

منابع :
 1. محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه همرا با ترجمه، ویرایش سوم، قم، دارالحدیث، 1379 .
 2. وحیدی، محمد، احکام عمومی ج 2، قم، ناشر سابل، چاپخانه قدس، دوم، زمستان،1385 .
 3. نراقی، ملا احمد، معراج السعادت، قم، هجرت، چاپ هشتم، تابستان 1381 .
 4. تهرانی، حسین، سوالات ما، ناشر، قم، نشر حاذق، چاپ دوم، 1427 .

تایپ و انتشار :

داریوش مصلح